+Wiktor Tołkin

gatunki powiązane z artystą: inne, rzeźba

Wiktor Tołkin urodził się 21 lutego 1922 w Tołkaczach, zmarł 7 maja 2013 roku w Gdańsku. Był rzeźbiarzem, architektem, twórcą monumentalnej rzeźby pomnikowej, zajmował się również medalierstwem, projektowaniem i wystrojem wnętrz.
Był prawnukiem powstańca styczniowego. W latach trzydziestych mieszkał w Kowlu, obecnie na Ukrainie, wówczas w granicach Rzeczypospolitej. Tuż po wybuchu drugiej wojny Wiktor Tołkin, wraz z rodziną przedostał się do Warszawy. Tam kontynuował naukę na tajnych kompletach. Następnie wstąpił w szeregi Armii Krajowej. Został aresztowany i wywieziony 17 listopada 1942 roku do obozu Auschwitz, gdzie przebywał do lutego 1944 roku skąd został zwolniony dzięki staraniom rodziny. Brał udział w Powstaniu Warszawskim, w oddziale Armii Krajowej „Lewar”. Przyjął pseudonim „Ostoja”. Po klęsce Powstania został wywieziony do obozu jenieckiego (Stalag X B) w Sandbostel k. Bremy. Po wojnie jakiś czas mieszkał w Brukseli, gdzie rozpoczął studia na wydziale architektury. Następnie przeprowadził się do Gdańska, gdzie po wojnie zamieszkali jego rodzice. W latach 1946-1952 studiował na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej uzyskując dyplom z architektury, a w latach 1947-1954 na Wydziale Rzeźby Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku uzyskując dyplom z rzeźby. Był uczniem prof. Mariana Wnuka i Stanisława Horno-Popławskiego. Od 1952 pracował jako architekt w biurach projektów, a po 1963 roku poświęcił się działalności artystycznej. Do końca lat 90. XX wieku prowadził pracownię rzeźbiarską na Głównym Mieście w Gdańsku, przy ul. Mariackiej 3. Stał się jednym z głównych twórców monumentalnej rzeźby pomnikowej, często o wydźwięku martyrologicznym , poświęconej tematyce drugiej wojny światowej. Projektowane przez niego pomniki miały zwykle formę betonowych brył o dużych gabarytach. Jest autorem pomnika „Zaślubiny Polski z morzem”, który znajduje się w Parku im. Stefana Żeromskiego, przy Bulwarze Jana Szymańskiego w Kołobrzegu. Został odsłonięty 3 listopada 1963 roku. Kolejny monument możemy zobaczyć w Gdyni, na Skwerze Gombrowicza, w obrębie gdyńskiego portu, w sąsiedztwie Dworca Morskiego i kapitanatu. Odsłonięty 22 lipca 1965 roku. Wykonany z czterech głazów polodowcowych wydobytych z kanału portowego w Gdyni. Głazy te symbolizują cztery zawody związane z morzem: dokerów, marynarzy, stoczniowców i rybaków. Rzeźba ta nosi nazwę „Ludziom Morza”. Opatrzona została cytatem z kroniki Galla Anonima,w przekładzie Franciszka Fenikowskiego: „Dziś synowie się nie trwożą burz ni szumu morskich wód”. Wiktor Tołkin jest również autorem pomnika na terenie byłego obozu koncentracyjnego Stutthof, upamiętniającego ofiary systemu nazistowskiego, sześćdziesiąt pięć tysięcy więźniów różnych nacji, ludzi, którzy tu stracili życie w czasie drugiej wojny światowej. Odsłonięcia tego monumentu dokonano 12 maja 1968 roku. Składa się on z dwóch betonowych bloków: poziomego o długości 48 m, pokrytego reliefami o tematyce martyrologicznej, z wbudowanym relikwiarzem, w którym złożono prochy pomordowanych, a następnie spalonych więźniów oraz pionowego o wysokości 11 m, wyrażającego ducha oporu i wolę zwycięstwa. W tym samym roku przy skrzyżowaniu dróg przed Brodnicą Górną, niedaleko wzniesienia Złota Góra, odsłonięto kolejny monument autorstwa Wiktora Tołkina, ku czci żołnierzy, którzy oddali życie w czasie walk za ojczyznę podczas drugiej wojny światowej. Określa się go mianem „Bojowników ruchu oporu (czynu partyzanckiego)”. Tworzy go umieszczony na cokole sześcian ozdobiony reliefami figuralnymi, w tym centralnie dużym orłem, a pod nim napis: „Jednością silni”.
W następnym roku odsłonięto inny pomnik autorstwa tego artysty, również o charakterze martyrologicznym. Tym razem upamiętniał on ofiary obozu koncentracyjnego Majdanek w Lublinie. Współautorem pomnika był inż. Janusz Dembek. Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 21 września 1969 roku. Według projektu Wiktora Tołkina, zrealizowanego tylko częściowo, nadano w 1987 roku nową aranżację Cmentarzowi Ofiar Hitleryzmu przy ul.Chrobrego 80 w Gdańsku. Ta wyjątkowa nekropolia otrzymała wówczas ażurowe ogrodzenie utworzone z betonowych krzyży. Na każdej symbolicznej mogile ustawiono identyczny betonowy nagrobek przypominający kształtem krzyż. Na każdym umieszczono napis z imieniem i nazwiskiem osoby zamordowanej oraz z datą śmierci, jak również krótką informację o zmarłym. Wiktor Tołkin był też autorem pomników poświęconych konkretnym osobom, jak Alf Liczmański czy Janek Krasicki oraz pomników nagrobnych np. prof. Zdzisława Kieturakisa, wybitnego chirurga, nauczyciela akademickiego, przedstawiciela tzw. wileńsko-gdańskiej szkoły akademickiej, który spoczywa na gdańskim cmentarzu Srebrzysko. Artysta zajmował się także medalierstwem. Zaprojektował między innymi medal upamiętniający 650-lecie istnienia Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku, jak również ufundowany z okazji 50-lecia ówczesnej Akademii Medycznej. Zajmował się również projektowaniem wnętrz oraz tablic pamiątkowych.

ważniejsze realizacje pomnikowe:
1963  Pomnik Zaślubin Polski z Morzem, Kołobrzeg
1965  Pomnik Ludziom Morza, Gdynia
1965  Pomnik Alfa Liczmańskiego, Gdańsk
1968  Pomnik Janka Krasickiego, Gdańsk
1968  Pomnik Walki i Męczeństwa Stutthof, Sztutowo
1968  Pomnik Bojowników Ruchu Oporu (Czynu Partyzanckiego), Złota Góra
1969  Pomnik Walki i Męczeństwa oraz Mauzoleum-Panteon, Majdanek, Lublin
1978  Pomnik Czynu Oręża Polskiego, Płock
Pomnik Walki i Męczeństwa na Pawiaku, Warszawa
Pomnik nagrobny prof. Zdzisława Kieturakisa w Alei Zasłużonych, cmentarz Srebrzysko, Gdańsk
Pomnik nagrobny malarza i grafika Antoniego Suchanka, cmentarz Witomino, Gdynia
1977 rok – Medal z okazji 650 rocznicy zbudowania Ratusza Głównego Miasta
Medal 50-lecia Akademii Medycznej w Gdańsku

nagrody i wyróżnienia:
1954  I nagroda w konkursie na projekt architektoniczno-rzeźbiarski na Łuk Wyzwolenia, Lublin
1967  III nagroda (realizacja) w konkursie na koncepcję pomnika ofiar obozu Majdanek (z Janem Dembkiem)

źródła:
https://www.pgs.pl/artysta-zyciorys/tolkin-wiktor
http://www.gdanskstrefa.com/rzezbiarz-i-architekt/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wiktor_To%C5%82kin
https://www.1944.pl/archiwum-historii-mowionej/wiktor-tolkin,1668.html
http://www.academia.edu/20531406/Wiktor_To%C5%82kin_-_%C5%9Blady..._Wiktor_Tolkin_-_Traces..
https://www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=TO%C5%81KIN_WIKTOR
Wiktor Tołkin. Ślady. Ocalałeś nie po to aby żyć. Trzeba dać świadectwo, red. Magdalena Howorus-Czajka, wyd. Uniwersytetu Gdańskiego.
Wiktor Tołkin - rzeźbiarz, autor M. Howorus-Czajka, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2012.

prezentowane zdjęcia:
portret, fot. Małgorzata Jarocka, źródło: http://www.gdanskstrefa.com/rzezbiarz-i-architekt/
pozostałe http://www.academia.edu
oraz https://www.pgs.pl/artysta-zyciorys/tolkin-wiktor
Pomnik Walki i Męczeństwa oraz Mauzoleum-Panteon, Majdanek, z archiwum artysty
Pomnik Bojowników Ruchu Oporu (Czynu Partyzanckiego), Złota Góra, z archiwum artysty
Pomnik Walki i Męczeństwa Stutthof, Sztutowo, fot. Małgorzata Jarocka
Pomnik nagrobny prof. Zdzisława Kieturakisa w Alei Zasłużonych, cmentarz Srebrzysko
Medal 50-lecia Akademii Medycznej w Gdańsku, fot. Małgorzata Jarocka
pokój w domu w Oliwie, fot. Małgorzata Jarocka